Nghề gác kèo ong mật ở rừng U Minh Hạ được Bộ Văn hoá – Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia vào năm 2019. Và sản phẩm mật ong rừng U Minh Hạ cũng được Hội kỷ lục Việt Nam thuộc Liên minh kỷ lục thế giới xếp vào top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam năm 2021.
Nghề gác kèo ong mật hình thành, tồn tại và phát triển lâu đời, trở thành nguồn sống chủ yếu của một bộ phận người dân U Minh Hạ. Hiện nay, nơi đây có hàng trăm người đang sống bằng nghề này (gọi là đi “ăn ong”), nhưng có thể nói ông Trần Út Nhì, Ấp 1, xã Nguyễn Phích, huyện U Minh là gia đình hiếm hoi được truyền nghề qua nhiều thế hệ. Hiện tại cả 3 thế hệ cùng chung sống trong một ngôi nhà, cùng gìn giữ, bảo tồn và phát huy nghề di sản này.
Ông Trần Út Nhì năm nay 64 tuổi, đã gác kèo ong từ năm 17 tuổi và đến nay đã có thâm niên 47 năm hành nghề. Con trai ông là anh Trần Văn Chơn, 43 tuổi, cũng đã thành thạo nghề từ năm 16 tuổi và cháu nội là Trần Tuấn Anh, 12 tuổi cũng theo ông vào rừng “ăn ong” những lúc ngoài giờ học và mong muốn của cháu là sẽ nối nghiệp ông, cha.
Ông Út Nhì cùng với 40 hộ gia đình ở địa phương thành lập tập đoàn phong ngạn từ trước năm 1975 (đề ra các luật lệ trong quá trình khai thác mật ong). Đây là 1 trong 47 tập đoàn phong ngạn duy nhất còn tồn tại ở rừng U Minh Hạ đến nay.
Tập đoàn hiện nay được nâng lên Hợp tác xã để có tính pháp lý cao hơn trong các giao dịch. Hợp tác xã tiếp tục thừa hưởng 540 ha đất rừng sản xuất từ Công ty Lâm nghiệp U Minh Hạ để trồng, bảo vệ và khai thác gỗ (theo tỷ lệ ăn chia với công ty). Đồng thời, khai thác nguồn tài nguyên dưới tán rừng – trong đó ong mật là nguồn thu đáng kể nhất.
Trong phạm vi 13,5 ha đất rừng do gia đình cai quản, ông Út Nhì gác 250 kèo ong, mỗi năm thu hoạch ăn chắc 600 lít mật (tương đương 300 triệu đồng), kết hợp với các nguồn thu khác, tổng cộng trên 500 triệu đồng/năm, nên có thể nói cuộc sống gia đình ông rất ổn định.
Với thâm niên 47 năm hành nghề, ông Trần Út Nhì đã ngang dọc và hiểu rừng U Minh Hạ như trong lòng bàn tay. Nhìn hoa tràm nở ông biết năm đó trúng hay thất mùa. Nhìn đàn ong bay, ông biết chúng chọn nơi làm tổ gần hay xa. Nhìn địa thế của cây kèo ông xác định được tỉ lệ đàn ong sẽ chọn làm tổ… Cuộc đời ông nhiều lần sung sướng tột độ khi “ăn ong” được mùa, gia đình ấm no, hạnh phúc và cũng đau đến thắt lòng khi chứng kiến cảnh rừng bị cháy, môi trường bị tàn phá.
Ông Út Nhì xứng đáng là một nghệ nhân của nghề gác kèo ong mật rừng U Minh Hạ mà Nhà nước cần quan tâm và có đãi ngộ đặc biệt, để họ truyền lửa nghề cho con cháu, đó là cách tốt nhất để giữ gìn và phát huy nghề di sản phi vật thể cấp quốc gia này./.
Nguyễn Thanh Dũng baocamau.com.vn thực hiện
